Zoals je misschien weet ben ik van achtergrond psycholoog, en heb ik in het verleden Sociale Psychologie gestudeerd aan de Universiteit van Utrecht. En ik ben uiteraard nog steeds heel erg geïnteresseerd in hoe ons brein werkt. Ik dacht dat het misschien leuk zou zijn om een podcast op te nemen over hoe we onszelf soms mentaal in de weg zitten. We weten allemaal dat we soms in ons hoofd dingen doen die niet helpend zijn. Ik zeg ook wel eens: ‘our mind plays tricks on us’. Oftewel: ons brein neemt ons weleens in de maling. Soms zijn dat aangeleerde dingen, soms zijn dat dingen die we echt geneigd zijn om te doen. En soms gebeurt het ook zomaar, nemen we het over van iemand anders, hebben we niet eens door dat het gebeurt.
In deze podcast zoom ik in op 8 niet-helpende manieren van denken. Het is heel leuk om, terwijl je deze podcast luistert, eens na te gaan of je dit bij jezelf herkent. Pas je deze niet-helpende manier van denken zelf ook toe op wat er gebeurt om je heen?
blij dieetvrij podcast Seizoen 2 - Aflevering 21
De 8 niet helpende manieren van denken op weg naar voedselvrijheid en zelfacceptatie
Vergeet je niet te abonneren op mijn podcast via bijvoorbeeld Itunes, als je op de hoogte wilt blijven van de allernieuwste afleveringen. En schroom niet om een linkje naar de podcast te delen met jouw familie of vrienden, als je denkt dat deze aflevering mogelijk waardevol voor ze kan zijn.
1. Generaliseren (ja, dikke billen kunnen ook aantrekkelijk zijn!)
Denk hierbij aan een opmerking als: "Die partner had kritiek op mijn lijf, dus alle partners zullen mijn lichaam niet mooi vinden." Als ik spreek met de vrouwen in de Blij Dieetvrij Club, dan hebben ze heel vaak meegemaakt dat iemand in het verleden ooit een opmerking heeft gemaakt over hun lijf. Bij mij geldt hetzelfde.
Mijn eerste vriendje, ik was toen ongeveer 16 jaar, heeft me aangepraat dat mijn billen niet bij de rest van mijn lichaam zouden passen. Want ja, ik ben inderdaad vrij rank aan de bovenkant, en heb een stevige bilpartij. Op de een of andere manier is die opmerking van hem me altijd bijgebleven, en heb ik me heel lang onzeker gevoeld over het feit dat mijn lichaamsdelen niet bij elkaar zouden passen, en dat daar iets aan moest gebeuren. Of zo'n opmerking nou van je moeder komt, of van je oom, van een goede vriend, of van een partner, we hebben nogal de neiging om te denken: "goh, als hij dat denkt, dan zal iedereen dat wel denken."
En dat is natuurlijk een denkfout, want daarmee generaliseer je dus wat er gebeurt. En geloof me, je kunt ook mannen tegenkomen die dikke billen heel aantrekkelijk vinden 
Let dus eens op wanneer je bij jezelf kunt opmerken dat je iets generaliseert. Generaliseren gaat dus over het beoordelen van alle gevallen die volgen op basis van één voorbeeld wat je ooit hebt meegemaakt. Dit gebeurt dus ook als we zeggen: "Pietje was heel ongezond met haar dikkere lijf, dus zijn alle dikke mensen ongezond." Of iets als: "Ik heb me een keer overeten aan koekjes, dus ik zal nooit rust vinden rondom koekjes. Zie je wel, intuïtief eten is niet voor mij."
In het verlengde ligt het zogenaamde "zwart-wit denken"
Wat daarbij gebeurt is dat we de werkelijkheid wat vereenvoudigen. Het is een beetje als zeggen: "ik voel me op dit moment oncomfortabel in mijn lijf, dus ik zal me nooit comfortabel voelen." En dit doen we ook rondom eten: dit eten is goed, dat eten is slecht. Terwijl dat natuurlijk heel erg afhankelijk is van allerlei randvoorwaarden, en het verschilt ook per situatie. Door eten te labelen als goed of slecht, plaatsen we het heel erg in hokjes, en proberen we de werkelijkheid te vereenvoudigen.
Het is best wel een logische denkfout die we maken, want ons brein is eigenlijk continu bezig om de wereld om ons heen begrijpelijk te maken. Dus het is niet gek dat je soms deze denkfout bij jezelf kunt herkennen,
2. Mentaal filteren
Wat er gebeurt is dat je geneigd bent enkel de negatieve dingen te herinneren, en niet de positieve. De mensen die ik spreek vertellen dan: "Ja, ik heb minder last van eetbuien, van obsessieve gedachten over eten, maar ik ben wel wat aangekomen. En dat kan echt niet! Dus, rust vinden rondom eten is niets voor mij."
Wat daarvan in het verlengde ligt is het diskwalificeren van alles wat positief is. Alles wat negatief is weegt veel zwaarder dan alles wat positief is. ‘"Ja, ik heb nu veel meer energie, maar mijn lijf past nog steeds niet in mijn oude kleren.’ Maar ook dingen als: ik heb inderdaad ervaren dat ik me niet meer overeet aan patatjes, als ik mezelf patatjes toe sta. Maar ik heb me in het verleden wel vaak overeten aan patat, dus ik kan mezelf daaromtrent gewoon niet vertrouwen."
"Je onthoudt dus alleen de negatieve situaties, en daar focus je je op, en je diskwalificeert alles wat positief is. Dat weegt in jouw brein gewoon niet even zwaar. Ik ben benieuwd of je die denkfout bij jezelf herkent!"
3. Redeneren vanuit jouw emoties ("het voelt niet goed")
Het lastige is dat onze gedachten en onze emoties best wel nauw met elkaar verbonden zijn. Hoe we ons voelen heeft meteen impact op wat we denken, en hoe we denken heeft ook weer impact op hoe we ons voelen. Je kunt je dat wel voorstellen, als je angstige gedachten hebt, of je piekert heel erg, dan zul je ook merken dat je die angst gaat voelen in je lijf, dat je je onrustig gaat voelen.
Voel je je, om wat voor reden dan ook, angstig of onrustig, dan is de kans ook weer groter dat jouw brein angstige of negatieve gedachtes krijgt. Jouw lichaam merkt op dat er iets niet snor zit, en die kan dan met die fysieke sensaties aan de haal gaan.
Redeneren vanuit je emoties is eigenlijk een verlengde daarvan. Het gaat erom dat je gelooft dat jouw emotionele reactie de waarheid is, ook al laat al een onderzoek of de mensen om je heen iets anders zien. Bijvoorbeeld iemand die mij vertelt dat het vrede sluiten met eten echt heel oncomfortabel is, dus dat het zo vast niet hoort te gaan. Of iemand die zich heel angstig voelt rondom bepaalde voedingsmiddelen, en dus denkt dat ze deze voeding beter niet kan eten.
We laten onze gevoelens heel erg leidend zijn in onze beslissingen.
4. Overhaaste conclusies trekken
"Ik had laatst alsnog een eetbui, dus deze voedselvrije aanpak en toestemming geven rondom eten werkt niet voor mij!"
Misschien herken je dat wel, dat één enkele ervaring ervoor zorgt dat je een overhaaste conclusie trekt. Dat je dingen geen kans geeft, omdat je gewoon nou eenmaal het idee hebt dat dit het bewijs is dat iets niet werkt, dat je er niet voor gemaakt bent. Kijk eens of je mogelijk overhaaste conclusies trekt als je dit bij jezelf opmerkt.
5. Uitvergroten of afzwakken
Wat ik nog weleens hoor als ik met clubleden praat over de opmerkingen die ze krijgen van anderen, is dat ze geneigd zijn om bepaalde dingen weg te wuiven.
"Ach, mijn moeder maakt altijd opmerkingen over mijn lijf. Dat is nou eenmaal hoe ze is, en het is ook wel oké."
Dat is natuurlijk een manier van iets verkleinen of iets afzwakken. Het is oké om te merken bij jezelf dat iemand je grenzen overschrijdt, en dat iets bepaalde negatieve gevoelens oplevert. Soms zwakken we dingen af omdat we weten dat we er anders iets aan moeten doen, en dat vind je heel spannend. Dan is het heel belangrijk om te ontdekken waarom je dingen eigenlijk aan het afzwakken bent.
Aan de andere kant kunnen we dus ook dingen uitvergroten.
Pietje zei dit en daarom is het nu het einde van de wereld. Of: Ik voel me zo ongelukkig in mijn lijf, ik zal mijn lichaam nooit kunnen omarmen.
Dat is het uitvergroten van één enkele ervaring, of misschien wel de gevoelens van één dag samenvatten en zeggen dat het allemaal zo is.
Wat ik nog weleens hoor als ik met clubleden praat over de opmerkingen die ze krijgen van anderen, is dat ze geneigd zijn om bepaalde dingen weg te wuiven.
6. "Zou moeten" gebruiken
Dit is iets wat ik heel veel hoor, omdat dat is wat we leren van de dieetcultuur. Ik zou dit of dat moeten eten, ik zou meer moeten sporten. Maar ik hoor het ook als we vrede sluiten met eten, dat we dan van onszelf allerlei dingen verwachten. Ik zou nu toch minder eetbuien moeten hebben. Ik zou nu toch al koekjes moeten kunnen laten liggen.
“Als je bij jezelf opmerkt dat je ‘zou moeten’ gebruikt: dan is het interessant om te kijken hoeveel dingen je eigenlijk moet van jezelf. En in hoeverre al die eisen, die je aan jezelf stelt, je helpen!"
saskia koopman
7. Labellen (ook wel snel ergens een stickertje opplakken!)
We zijn nogal snel geneigd ergens een labeltje op te plakken. Sowieso is het feit dat we ergens een labeltje op plakken niet helpend, omdat we daarmee zeggen dat iets zo is, en niet zal veranderen. Zo zijn we snel geneigd om het label emotie-eter op onszelf te plakken: daarmee zeg je ook eigenlijk meteen dat je nooit kunt veranderen omdat je nou eenmaal zo bent. Het enige wat er echter is gebeurd, is dat je in het verleden wel eens troost hebt gezocht in eten. Dat is hartstikke menselijk.
Kijk eens even welke labels je op jezelf plakt, en in hoeverre je jezelf in een hokje plaatst.
Of denk je iets als:
"Ik ben echt een loser, dat het me nog steeds niet is gelukt om vrede te sluiten met eten."
Dat labelen gebeurt als we het hebben over onszelf, maar ook als we het hebben over eten. "Suiker is slecht of bewerkte voeding is giftig." Allebei deze vormen van labellen zijn niet-helpend!
8. Personaliseren (iets meteen persoonlijk maken)
Dit is het naar jezelf toe trekken, altijd denken of vinden dat iets je eigen fout is.
Er is overigens ook een andere denkfout, en die is eigenlijk het tegenovergestelde hiervan, namelijk het externaliseren: dat heeft er mee te maken dat we altijd de schuld buiten onszelf leggen.
Maar wat me opvalt als we kijken naar vrede sluiten met eten, misschien ook wel eetstoornissen, jojo-en, dat we juist de neiging hebben om dingen te personaliseren. We zeggen: "het is mijn fout, ik heb te weinig wilskracht." Of: "het is mijn fout dat anderen mijn lijf beoordelen. En: het is mijn fout dat ik worstel met eten, dan had ik maar beter moeten leren omgaan met mijn emoties."
Dus, heel erg jezelf de schuld geven van alles wat je meemaakt.
Wat kun je doen, als je deze niet-helpende manieren van denken herkent?
Je kunt je voorstellen dat wanneer je meerdere van deze manieren van denken herkent, dat je jezelf gedurende de dag best wat onrust aanpraat, en dat je daar best ongelukkig van kunt worden. En daarom is het heel helpend om dit soort manieren van denken allereerst bij jezelf op te pikken. (stap 1!)
Besef dat gedachten slechts woorden zijn in je hoofd, en dat je niet alles wat je denkt zomaar voor waar hoeft aan te nemen. (stap 2)
En daarnaast is het zo dat we dingen soms wel kunnen denken, maar dat we alsnog kunnen beslissen om op basis van die gedachte niet te handelen (stap 3).
Aan de hand van twee voorbeelden
“Wat ik merk is dat het helpt om je bewust te zijn van je gedachtes, ze te kunnen observeren vanuit een soort helicopterview. Identificeer jezelf niet met je gedachtes, maar zie ze gewoon als woorden in je hoofd. En blijf je los daarvan ook bewust van of iets een helpende gedachte is, en welke gedachte dan wél helpend is. Dus, wat kun je doen om wel te blijven werken aan wat je belangrijk vindt in het leven?"
Saskia Koopman
Geef jezelf een grote berg zelfcompassie
Sla jezelf niet voor je kop, als je niet-helpende gedachten oppikt. Dan verval je weer in het "zou moeten": "Ik zou deze gedachten niet moeten hebben".
Iets wat je gaandeweg nodig zal hebben is een grote berg met zelfcompassie: het gaat heel erg over lief kunnen zijn voor je lijf, voor alles wat je meemaakt, voor alle gedachten die je opmerkt, en jezelf geruststellen daaromtrent. Net zoals je je liefdevol zou uitspreken naar een vriendin of je dochter die ergens mee worstelt.
Dit is iets wat ik in de spoedcursus zelfcompassie in de Blij Dieetvrij Club ook wat verder uitleg. Je vindt daar ook oefeningen om stap voor stap te werken aan zelfcompassie.
Er wordt me vaak gevraagd wat een van de belangrijkste tools is die je nodig hebt in het rust vinden rondom eten, en ik denk dat dat, los van een grote portie geduld, ook een grote berg aan zelfcompassie is.
Je moet gaan ontdekken hoe je jezelf op een liefdevolle manier kunt bijstaan!
Ik hoop dat je aan het denken gezet bent naar aanleiding van deze podcast. Dat je bij jezelf steeds vaker mag gaan opmerken wanneer je dit soort denkfouten maakt, wanneer je vervalt in deze niet-helpende manieren van denken. En als je leuke voorbeelden hebt, dan vind ik het superfijn als je ze met me wilt delen. Voel je ook vrij om deze podcast te delen en tag mij gerust op Instagram.
"Creëer een geweldige relatie met eten en stop jouw strijd met eten voorgoed!"
(ook als je voor jouw gevoel alles al eens hebt geprobeerd!)